Αφαίρεση σπίλων

Πρόκειται για πολύ συνήθεις βλάβες στη δερματολογία, επίπεδες ή επηρμένες, σχήματος οβάλ ή κυκλικού και κυμαίνονται σε ένα ευρύ χρωματικό φάσμα. Στην πλειοψηφία τους όμως είναι καφέ ή μαύρες. Η διάμετρός τους μπορεί να είναι από μερικά χιλιοστά ως αρκετά εκατοστά.
Οι σπίλοι εκτός από το αισθητικό θέμα που ενδεχομένως προκαλούν στην εμφάνιση του ατόμου, η παρουσία τους συνδέεται με το μελάνωμα, έναν από τους πλέον επικίνδυνους καρκίνους του δέρματος. Παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση και την εξέλιξη των σπίλων είναι η φυλή, η κληρονομικότητα, και βέβαια η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία.
Οι συνήθεις σπίλοι (ελιές) είναι γνωστοί και ως σπιλοκυτταρικοί σπίλοι, και τείνουν να αυξάνονται σε αριθμό κατά τις πρώτες τρεις δεκαετίες της ζωής του ατόμου.
Εν γένει, οι φυσιολογικοί σπίλοι είναι συμμετρικοί, με στρογγυλό ή οβάλ σχήμα, ομοιόμορφο χρώμα, ομαλή περιφέρεια, και με διάμετρο μικρότερη από 6 χιλιοστά.

Συγγενείς μελανοκυτταρικοί σπίλοι

Είναι μελανοκυτταρικοί σπίλοι που βρίσκονται εκ γενετής ή παρουσιάζονται μέσα στον πρώτο χρόνο της ζωής. Παρατηρούνται στο 1-2% του πληθυσμού και βρίσκονται κυρίως στον κορμό. Με σκούρα απόχρωση, αρκετά συχνά έχουν τριχοφόρες περιοχές. Επίσης είναι πιθανό να έχουν διεσπαρμένες μικρότερες πιο σκούρες κηλίδες ή διάφορες βλάβες. Το μέγεθός τους είναι μικρό, μεσαίο ή γιγαντιαίο. Γιγαντιαίοι σπίλοι ορίζονται εκείνοι με διάμετρο μεγαλύτερη από 20 εκατοστά. Καθώς οι συγκεκριμένοι έχουν ως 20% πιθανότητα ανάπτυξης μελανώματος, προτείνεται η αφαίρεσή τους το συντομότερο δυνατό.

Επίκτητοι μελανοκυτταρικοί σπίλοι

Οι επίκτητοι μελανοκυτταρικοί σπιλοκυτταρικοί σπίλοι είναι μικρού μεγέθους (<1 εκ.), περιγεγραμμένες, επίκτητες μελαγχρωματικές κηλίδες ή βλατίδες αποτελούμενες από ομάδες σπιλοκυττάρων που εντοπίζονται στην επιδερμίδα, στο χόριο και σπανιότερα στον υποδόριο ιστό. Ξεκινούν να εμφανίζονται στα παιδικά χρόνια, αυξάνονται στην εφηβεία και συνεχίζουν να κάνουν την εμφάνισή τους και σε ενήλικες. Ταξινομούνται ανάλογα με την εντόπιση των φωλεών των σπιλοκυττάρων σε χοριακούς, συνδεσμικούς και μεικτούς.

• Οι χοριακοί μελανοκυτταρικοί σπίλοι είναι επίπεδοι ή υπεγερμένοι (εξέχουν από την επιφάνεια του δέρματος), ανοικτοί καφέ ή μαύροι και μπορεί να έχουν τριχοφόρες περιοχές. Υπάρχουν χοριακοί σπίλοι που στερούνται σχεδόν πλήρως χρωστικής ουσίας.
• Οι συνδεσμικοί είναι επίπεδοι, λείοι με σκούρο χρώμα.
• Οι μεικτοί έχουν χαρακτηριστικά τόσο των ενδοδερμικών όσο και των συνδεσμικών.

Άτυποι σπίλοι

Οι άτυποι (δυσπλαστικοί) σπίλοι ανήκουν στην κατηγορία των επίκτητων μελανοκυτταρικών σπίλων και έχουν κάποια χαρακτηριστικά που συνδέονται με αυτά του μελανώματος: Μεγάλο μέγεθος (>6 χιλ), ανομοιογενές περίγραμμα και ποικιλία χρωμάτων. Μπορεί να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος, σε διαφορετικό σχήμα, μέγεθος και χρωματισμό. Αν εκφυλιστούν και μετατραπούν σε κακοήθεις βλάβες, αποτελούν κίνδυνο για αυτό και συνίσταται η αφαίρεσή τους. Όσο πιο πολλούς σπίλους έχει ένα άτομο, τόσο πιο αυξημένο κίνδυνο ενέχει για εμφάνιση μελανώματος.

Αφαίρεση σπίλων: Κανόνας ελέγχου ABCDE

Ακολουθώντας τον διεθνή δερματολογικό κανόνα ABCDE ο ασθενής μπορεί να εντοπίσει τα βασικά κλινικά χαρακτηριστικά που υποδηλώνουν υποψία για μελάνωμα. Αρκεί να παρατηρεί τους σπίλους σε τακτά διαστήματα και να κάνει ετήσια κλινική εξέταση σε δερματολόγο.

Αsymmetry Χωρίζοντας τον σπίλο με μια γραμμή γίνεται έλεγχος για το αν είναι συμμετρικά τα μέρη μεταξύ τους. Η συμμετρία υποδηλώνει φυσιολογικό σπίλο, η ασσυμετρία όμως δείχνει υποψία κακοήθειας.

Βorder Οι καλοήθεις σπίλοι έχουν ομαλά όρια στην περιφέρεια τους. Αν το περίγραμμά τους είναι ακανόνιστο, αυτό απαιτεί περαιτέρω έλεγχο.

Color Η ποικιλοχρωμία ή αλλαγή χρώματος του σπίλου υποδηλώνει επικινδυνότητα για κακοήθεια. Οι φυσιολογικοί σπίλοι έχουν σταθερό χρώμα, ενώ ένας κακοήθης μπορεί να έχει συνδυασμό από μαύρο, καφέ, γκρι, ακόμα και μπλε ή λευκό χρώμα.

Diameter Οι καλοήθεις σπίλοι έχουν μικρότερη διάμετρο από τους κακοήθεις. Με διάμετρο πάνω από 6 χιλιοστά ο σπίλος θεωρείται ύποπτος.

Εvolving Οι φυσιολογικοί σπίλοι μένουν σταθεροί σε μέγεθος και χρώμα. Οποιαδήποτε αλλαγή παρατηρηθεί υποδηλώνει κίνδυνο.

Συνοπτικά, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να παρακολουθείται συστηματικά οποιαδήποτε αλλαγή σε σπίλο, όπως ασυμμετρία, ασαφή όρια, ανομοιογένεια στο χρώμα, μέγεθος ή υπερέγερση από την επιφάνεια του δέρματος.

Αντίστοιχα, αν σε κάποιο σπίλο παρατηρηθεί αιμορραγία, ξεφλούδισμα, κνησμός, πόνος ή σχηματισμός κρούστας είναι εξίσου ανησυχητική συνθήκη που χρήζει περαιτέρω ελέγχου.

Εμφάνιση νέας βλάβης σε μεγάλη ηλικία επίσης πρέπει να παρακολουθείται.

Για όλους τους παραπάνω λόγους, καλό είναι να γίνεται ετήσια κλινική δερματολογική εξέταση. Αν προκύψουν ύποπτα στοιχεία, τότε ο δερματολόγος προχωρά πρώτα σε δερματοσκόπηση και αν κριθεί αναγκαίο σε δεύτερο χρόνο σε ψηφιακή χαρτογράφηση.

Η δερματοσκόπηση μπορεί και εντοπίζει πρώιμα την ύπαρξη μελανώματος. Είναι μια απεικονιστική τεχνική χωρίς επέμβαση, με τη βοήθεια ενός εργαλείου που λέγεται δερματοσκόπιο. Ο δερματολόγος με αυτόν τον τρόπο διακρίνει μορφολογικά χαρακτηριστικά των σπίλων τα οποία δεν μπορεί να ανιχνεύσει με την απλή κλινική εξέταση.
Η χαρτογράφηση είναι ακόμα πιο εξελιγμένη μέθοδος, διότι παρακολουθείται έτσι η εξέλιξη των σπίλων στη διάρκεια του χρόνου. Οι σπίλοι καταγράφονται με ψηφιακή φωτογράφιση και δίδεται η δυνατότητα στον δερματολόγο να έχει συγκρίσιμα στοιχεία των αλλοιώσεων.

Σπίλοι οι οποίοι είναι ύποπτοι για καρκινογένεση αφού αφαιρεθούν στέλνονται για βιοψία, έτσι ώστε να γίνει πλήρης έλεγχος της ιστολογικής εικόνας.

Θεραπεία

Η θεραπεία των σπίλων, είτε για υποψία καρκινογένεσης είτε για αισθητικούς λόγους, συνίσταται στην επιλογή μιας εκ των πέντε μεθόδων αφαίρεσης:

• Shave Excision (εκτομή κατ’ εφαπτόμενη) Πραγματοποιείται με τοπική αναισθησία σε σπίλους επιφανειακούς με υπέργερση ή χωρίς, που δεν φτάνουν στο επίπεδο του χορίου του δέρματος. Η αφαίρεση σπίλων πραγματοποιείται από την επιφάνεια του δέρματος με μια λεπτή λεπίδα, δεν τοποθετούνται ράμματα και δεν μένει σημάδι.
• Καυτηριασμός: Με διαθερμία (μικρή ένταση ηλεκτρικού ρεύματος) καταστρέφεται ο σπίλος, δεν απαιτούνται ράμματα όμως παραμένει ένα σημάδιγια δύο με τρεις μήνες λόγω της θερμικής βλάβης που προκαλείται στο δέρμα. Είναι μέθοδος που αφορά μικρούς σπίλους και εφηλίδες.
• Laser CO2: Εστιασμένη δέσμη του φωτός καταστρέφει τον σπίλο με την διαδικασία της εξάχνωσης χωρίς να επηρεάζει τον περιβάλλοντα υγιή ιστό. Δεν απαιτούνται ράμματα και δεν μένουν ουλές. Η μέθοδος ενδείκνυται για νέους, μικρούς ή επίπεδους σπίλους.
• Χειρουργική αφαίρεση: Αυτή η μέθοδος για την αφαίρεση σπίλων επιλέγεται όταν ανιχνευτούν σπίλοι ύποπτοι για κακοήθεια ή όταν το μέγεθος είναι μεγάλο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση η αφαίρεση σπίλων γίνεται μαζί με τον περιβάλλοντα ιστό και αποστέλλονται για ιστολογική εξέταση-βιοψία. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν ράμματα απορροφήσιμα ή μη απορροφήσιμα, και ενδέχεται να μείνει σημάδι.
• Τμηματική εκτομή εν σειρά: Η αφαίρεση σπίλων μεγάλου μεγέθους πλήρως είναι εξαιρετικά δύσκολη, λόγω του δερματικού ελλείμματος που θα απομείνει. Σε αυτές τις περιπτώσεις, αφού προηγηθεί διάγνωση με βιοψία, ο σπίλος αφαιρείται τμηματικά σε πολλαπλά τεμάχια και κατόπιν γίνεται αποκατάσταση του δέρματος με πλαστική χειρουργική.

Βιβλιογραφία:

1. Andrew’s Diseases of the skin-clinical dermatology, εκδόσεις ELSEVIER
2. ‘Ατλας Κλινικής Δερματολογίας, Anthony Du Vivier, εκδόσεις Πασχαλίδης-Broken Hill
3. Κλινική Δερματολογία, Thomas Fitzpatrick, εκδόσεις Πασχαλίδη
4. Dermatology Bolognia Jorizzo Shaffer, εκδόσεις ELSEVIER